Op vrijdag 9 maart was er uitspraak van de Amsterdamse rechtbank in de geruchtmakende Damrak-mishandelingszaak. De hoofdverdachte kreeg maar liefst 40 maanden. Dit was weliswaar lager dan de eis (vijf jaar), toch werden de straffen als fors maar terecht gezien. 

Door: Paul Roggema

Terecht, omdat de slachtoffers van geluk mogen spreken dat ze het er levend af gebracht hebben. Ze werden op drie momenten door de veroordeelden mishandelden hard tegen het hoofd geschopt. Hun advocaat is mr. Sidney Smeets, van Spong Advocaten.

De slachtoffers

Mr. Smeets: “Naar omstandigheden gaat het goed met de slachtoffers. Ze zijn blij met de forse straffen en ze zijn ook blij dat het eerste deel van deze zaak nu is afgerond. De hoge straf wordt als een soort genoegdoening ervaren, vooral de uitvoerige passage het homofobe karakter. Wel vinden we het jammer dat de vierde verdachte nog voortvluchtig is, de andere veroordeelden wilden zijn naam niet wilden geven. Hij is waarschijnlijk ondergedoken. “

“De slachtoffers zijn er natuurlijk nog niet helemaal overheen. Geestelijk is zoiets een flinke klap, dat behoeft geen toelichting. Ook moet een van mijn cliënten flinke medische kosten maken: zijn voortanden moeten gereconstrueerd worden. “

“Mijn ene cliënt is een jongeman uit Suriname die daar enige tijd geleden zijn coming-out heeft gehad, en nog veel last heeft van discriminatie. Hij was in Nederland op vakantie. Mijn andere cliënt is een vluchteling afkomstig uit Jamaica. Hij is gevlucht vanwege het anti-homo klimaat. Het is voor hem moeilijk te verteren dat hij eerst gevlucht is vanwege zijn geaardheid en daarna in het vrije Nederland vanwege dezelfde reden zwaar mishandeld wordt. Ook zijn familie accepteert zijn geaardheid niet en vindt de mishandeling eigenlijk maar zijn eigen schuld.“

Homofoob geweld

In het vonnis stelt de rechtbank dat hier sprake was van poging tot doodslag, zware mishandeling en openlijke geweldpleging. “Poging tot doodslag” was hier van toepassing omdat de veroordeelden keihard tegen en naar het hoofd van de slachtoffers geschopt hebben. Daar kun je makkelijk aan overlijden. Uitvoerig wordt toegelicht waarom de rechtbank het homofobe karakter erkent en in het oordeel meegenomen heeft. De precieze gang van zaken op die beruchte nacht in juni 2017 was als volgt.

De twee slachtoffers waren na het stappen vanuit de Reguliersdwarsstraat op weg naar het station, in gezelschap van twee anderen, waarvan één in drag gekleed. Ze werden aangesproken door de hoofdverdachte. Die begon hun lastig te vallen met vragen als “zijn jullie homo”en andere denigrerende opmerkingen. Vervolgens belde de hoofdverdachte zijn vrienden en vroeg hun te komen met opmerkingen in de geest van “we moeten deze homo’s een lesje leren “.

De drie anderen namen een taxi, voegden zich bij de hoofdverdachte en troffen de twee slachtoffers rond het Damrak. Daar vonden de mishandelingen plaats: eerst aan de winkelzijde van het Damrak, daarna aan de zijde van de beurs van Berlage, en daarna weer aan de winkelzijde. Op camerabeelden is overduidelijk te zien dat de slachtoffers bewust worden achtervolgd door de daders. Ook is overduidelijk te zien dat de hoofddader bewust en hard naar het hoofd schopte. Met name door de achtervolging is er geen enkele twijfel dat er sprake was van een bewuste actie.
Een van de daders had ook een steen in zijn handen. Tijdens de zitting werd hem gevraagd waarom en tot verbazing van de aanwezigen beweerde hij dat hij die steen had opgeraapt om te voorkomen dat anderen ermee aan de haal zouden gaan. Op de video is niet duidelijk te zien of er wel of niet met die steen geslagen is. Maar de medische rapportage stelt onomwonden dat de verwondingen ontstaan zijn door het slaan met een hard voorwerp.

Mr. Smeets: “In de richtlijnen van het Openbaar Ministerie beschouwt men homofoob geweld ernstiger dan gewoon geweld. Homofoob en ook racistisch geweld is strafverzwarend gezien. En die strafverzwaring is niet misselijk: de standaard opslag hiervoor is 100%. “

Gay Panic Defense

De hoofddader verblufte iedereen door tijdens de rechtszitting te beweren dat de slachtoffers hem met verkrachting bedreigd hadden. De rechter reageerde direct en vroeg hem waarom hij daar nu pas mee was gekomen, immers tijdens de hele voortraject heeft de verdachte daar nooit iets over gezegd. Hij heeft sowieso helemaal niets gezegd, dus ook geen spijt betuigd of meegewerkt aan de opsporing, en dat maakt het natuurlijk nog merkwaardiger dat je helemaal aan het eind van de procedure opeens dit verweer op tafel legt. Politie en justitie kunnen dan niet meer nader feitenonderzoek doen naar deze bewering.

De hoofddader beweerde eerder in de zitting nog dat hij er spijt van had en dat hij niets tegen homo’s had. Dit standpunt viel natuurlijk helemaal in het water, want als je beweert met een homoseksuele verkrachting bedreigd te zijn en daardoor boos te zijn geworden lijkt de latere reactie wel degelijk met het homo-aspect te maken te hebben gehad. Ook is dan moeilijk te begrijpen dat de verdachte spijt heeft, het slachtoffer had het immers zelf uitgelokt. Deze redeneringen staat bekend als de Gay Panic Defense, en wordt vaak toegepast in dit soort gevallen. Meestal wordt die bedreiging verder niet onderbouwd met bewijs.
Mr. Smeets: “Als je de hele tijd gezwegen hebt, is het moeilijk aannemelijk te maken dat je ter zitting opeens spijt gekregen hebt. Waarom heb je dat dan niet eerder gezegd? En als je dan ook nog ter zitting met nieuwe beschuldigingen komt maakt dat in het algemeen geen indruk op een rechtbank. Zeker als er helemaal geen onderbouwing is.”

Een kwestie van genoeg bewijs

“Het is normaal dat als een verdachte echt spijt betuigt en ook meewerkt aan het onderzoek dat dat dan strafverminderend werkt. Bij zaken rond homofobie zie je bijna nooit een dergelijke spijtbetuiging: de verdachten komen meestal uit de straatcultuur en daar wordt toegeven gezien als een bewijs van zwakte.”

“In deze zaak is het homofobie aspect gelukkig niet onder de tafel geschoven. Ik heb vaak gezien dat dat wel gebeurde: men wil het dan eigenlijk niet serieus nemen en komt dan met de logisch lijkende redenering dat het homofobe aspect niet bewezen kan worden. Naar mijn mening geldt in deze zaken een soort omgekeerde bewijslast. Als een slachtoffer getuigt dat het om homofoob geweld ging, dan moeten we dat geloven, tenzij de verdachte aannemelijk kan maken dat het anders ligt. Een andere vergelijking als iemand met pijpenkrullen en een keppeltje mishandeld wordt, nemen we ook aan dat het om antisemitisch geweld gaat. Deze omdraaiing geldt mijns inziens vooral bij ernstige zaken; je kan het natuurlijk niet bij iedere gewone straatruzie toepassen.

Is er ook iets bekend over de voorgeschiedenis van de verdachten? Immers, zo’n zware mishandeling, waarbij je je vrienden belt om eens homo’s te gaan mishandelen, is gelukkig vrij uitzonderlijk?

Mr. Smeets: “Helaas niet: de verdachten hebben grotendeels gezwegen en niet meegewerkt aan persoonlijkheidsonderzoeken. Anders dan in België of de Verenigde Staten doen we hier geen apart onderzoek naar het karakter van de verdachte. In België noemt men dit een moraliteitsonderzoek, en in Amerika heb je Character Witnesses. We weten dus niet of ze al eerder door homofobie of gewelddadig gedrag waren opgevallen. “

“In het algemeen kun je stellen dat er meer gevallen van homofoob geweld zijn dan vroeger. Er wordt meer aangifte gedaan en ook de aandacht in de media is toegenomen er is ook meer weerstand vanuit de minderheden zelf. Je ziet dan ook een verandering bij politie en justitie. “

En wat vindt u van de houding van de pers, zowel de gewone als de LGBT-media?

“In deze zaak hebben de media er bovenop gezeten, met name De Telegraaf en het Parool. Wat betreft de gay media had ik eigenlijk wel wat meer aandacht verwacht, met name omdat dit zo’n ernstige zaak is. “