Door Paul Roggema
Wie zich verdiept in het landschap van organisaties en activiteiten op LHBTI+ terrein, ziet al snel dat er veel verschillende groepen zijn voor LHBTI+’s met buitenlandse (geheel of gedeeltelijk) achtergrond; het wordt hier bicultureel genoemd. Bijvoorbeeld tijdens de Shakespeare Club, vorig jaar tijdens Pride Amsterdam, presenteerden zich een flink aantal biculturele clubs. COC Amsterdam heeft er drie: Wereldcafé (biculturele LHBTI+’s), Cocktail (asielzoekers, hier nieuwkomers genoemd) en TransUnited Amsterdam (biculturele transgenders). De vraag waarom er meerdere groepen zijn voor een ogenschijnlijk vergelijkbare situatie ligt natuurlijk voor de hand. Dat leggen we voor aan Vanny Reyes, die een functie met een mooie naam heeft: coördinator Ontmoeting & Empowerment. Wat ontmoeting is dat begrijpen we maar wat wordt er precies bedoeld met empowerment?
‘Empowerment’
Vanny: “Voor ons is het enorm belangrijk dat mensen niet alleen activiteiten bezoeken, maar dat ze ook worden geholpen om meer voor zichzelf op te komen en hun eigen keuzes te maken. Immers biculturelen komen vaak uit omgevingen waar het individu ondergeschikt is en niet geacht wordt op de voorgrond te treden. Men krijgt dan dingen te horen als “dat kan jij toch niet”, “mensen als wij kunnen dat niet” en “onze cultuur zal nooit veranderen”. In het Westen is actievoeren door burgers veel gebruikelijker en meer geaccepteerd. Een autoritaire opvoeding laat op die manier lang sporen na.”
“Zoiets kan jaren duren. Ik zie vaak vrijwilligers die eerst bijna niets durfden en na een paar jaar helemaal opgebloeid zijn; ze gaan veel meer voor zichzelf kiezen dan ze ooit hadden kunnen denken. “
Verschillende activiteiten
“COC Amsterdam richt zich op drie doelgroepen: biculturele LHBTI+’s, LHBTI+ nieuwkomers en biculturele transgenders. Voor de eerste groep is er het Wereldcafé. En dan niet alleen LHBTI+’s uit de vier grootste groepen (Turks, Marokkaans, Antilliaans en Surinaams) maar uitdrukkelijk voor iedereen, we hebben deelnemers uit de hele wereld. We bieden een veilige omgeving omdat de bijeenkomsten besloten zijn, we serveren dan een warme maaltijd en men heeft veel contact met lotgenoten. De empowerment bestaat uit een spreker die iets komt vertellen om de mensen te stimuleren; vroeger heette dat thema-avond. En dan zijn er fun-avonden voor de broodnodige ontspanning: bowlen bijvoorbeeld.”
“De tweede groep is Cocktail, een groep voor LHBTI+ nieuwkomers die nog geen verblijfstatus hebben. Het is een idee van COC Midden-Nederland en in Amsterdam sinds eind 2015 actief; het was direct een succes. Het bestaat uit twee delen: de maatjesgroep (Cocktail Amsterdam) en Cocktail Events: thema-avonden en amusement. De buddy heeft sociaal contact met een nieuwkomer over de praktische dingen, zoals bekend heb je deze situatie veel te regelen. De evenementen zijn bedoeld als ontmoetingen voor lotgenoten en om uit het sociale isolement te komen. Er zijn nu twaalf avonden per jaar, met meestal een thema.”
“Het is een aparte groep, omdat de leefsituatie van mensen die nog geen verblijfstatus hebben enorm verschilt van mensen die dat wel hebben. De asielprocedure slokt alle aandacht op en voor andere dingen heeft men meestal geen tijd en energie.”
“Deze groep is meestal nog niet uit de kast. De procedure van IND is op zich al enorm ingewikkeld, maar voor LHBTI+ nieuwkomers zit er een extra drempel in: als je als LHBTI+ asiel aanvraagt moet je uiteraard uit de kast komen. En niet alleen maar zeggen, maar je moet het ook kunnen aantonen. Het behoeft geen toelichting dat veel nieuwkomers uit landen komen waar het uit de kast komen bijna of geheel onmogelijk is. Men heeft dus opeens twee problemen tegelijk: de nieuwkomerstatus en het uit de kast komen. Dat laatste moet dan ook nog eens op de Nederlandse manier: hier geldt vooral dat je pas LHBTI+ bent als je dat naar buiten uitdraagt, oftewel als het je sexuele oriëntatie en/of genderidentiteit is. Emancipatie en zichtbaarheid dus. Als je niet zo openlijk leeft, maar bijvoorbeeld al wel jarenlang een vaste partner hebt, wordt dat minder begrepen. Je voldoet dan niet aan de Nederlandse definitie en loopt flinke kans dat je aanvraag wordt afgewezen.”
“Heb je eenmaal een verblijfsvergunning dan komen vaak de problemen rond de coming out weer in volle omvang terug: die waren voorheen immers verdrongen. Het gaat dan vaak om flinke trauma’s bijvoorbeeld rond vroegere discriminatie of zelfacceptatie. De een begrijpt het en gaat er wat aan doen, de ander blijft het verdringen. Mensen kunnen vluchten in seks, drank, drugs, maar ook in de prostitutie of meerdere van deze tegelijk. Als je in de prostitutie gaat heb je nog een extra probleem: het vele geld zorgt voor nog meer verwarring. In deze situatie loopt het vaak slecht af. Zo blijkt dat men de onderdrukking uit het geboorteland vaak lang met zich meedraagt.”
“Daarnaast hebben velen geen ervaring met de bureaucratie; men heeft moeite het Europese en met name het ingewikkelde Nederlandse systeem te begrijpen. Ook moeten mensen leren eisen te stellen. Het is in veel landen onbestaanbaar dat je bij ambtenaren of de politie op je strepen staat. Verder weet men weinig van gevaren van onveilige seks of drugsgebruik; ook ligt de chemseks op de loer. Voor al deze dingen kan een buddy helpen, vooral bij het contact met de instanties.”
Vanny op de TransUnited boot tijdens Pride Amsterdam 2017
“De derde groep is Trans United Amsterdam, voor biculturele transgenders. Ook hier geldt dat de situatie zo anders is dat het beter werkt om een aparte groep te hebben. Velen realiseren zich niet dat binnen de biculturele LHBTI+‘s de transgenders er vaak het slechtst aan toe zijn: veel discriminatie of zelfs geweld en mishandeling. Men heeft over het algemeen erg veel meegemaakt. Velen zien geen andere uitweg dan de prostitutie, waarmee je zoals gezegd nog een heleboel extra problemen in huis haalt. Binnen de LHBTI+ beweging is de groep van sexwerkers een hele aparte: de thematiek is nogal afwijkend en men wordt vaak niet begrepen. “
“TransUnited Amsterdam biedt ook een veilige omgeving; in deze groep is niet- en wel-bicultureel gemengd. Ook hier bieden we de warme maaltijd en het contact met lotgenoten. De empowerment bestaat bijvoorbeeld een professional spreker over dagelijkse onderwerpen waar een transgender mee rondloopt, zoals de medische situatie, verzekeringen, beauty, werk, inkomen enz. In dit geval komt zo’n professional niet alleen iets vertellen vanwege de informatie, maar ook om de mensen te stimuleren en hun wijzer en zelfstandiger te maken.”
“Vanuit COC Amsterdam is er een kort rapport over dit onderwerp gemaakt: “Bi-culturele transgenders in de Amsterdamse samenleving”, waar een globaal overzicht van de relevante issues wordt gegeven. Dit overzicht wordt veel gebruikt, met name door de gemeente Amsterdam. Het is geschreven door Ana Paula Lima (teamleider TransUnited Amsterdam), Farish Manichand en mijzelf. “
“We zijn nu in een fase waar we samen met COC Nederland kijken of onze werkwijze naar andere steden kan worden uitgebreid: er wordt gekeken naar Eindhoven, Utrecht en Nijmegen. Men heeft dan een eerste ervaring met dingen als wat werkt en wat niet, wat voor soort activiteiten, hoe werf je vrijwilligers enzovoort. “
Over mezelf
“Over mezelf: ik ben coördinator Ontmoeting & Empowerment, dat klinkt moeilijk maar ik help het bestuur met allerlei inhoudelijke dingen waar ze zelf geen tijd voor hebben. Bijeenkomsten en locaties regelen, sollicitatiegesprekken, subsidieaanvragen, en ook de werving van vrijwilligers. Ik doe vooral veel voor Bouko Bakker, het bestuurslid voor Ontmoeting & Empowerment alsmede Zorg & Welzijn. “
“De discussie rond #MeToo en ongewenste intimiteiten speelt ook bij ons, vooral omdat we met kwetsbare groepen werken. Vrijwilligers moeten een VOG, een Verklaring Omtrent Gedrag hebben. Ik controleer die verklaring, en in de praktijk wordt goed opgelet op ongewenst gedrag; ik vraag het regelmatig na in de verschillende overleggen. Men moet bij ons echt veilig kunnen zijn. We kijken niet alleen naar de begeleiders maar ook naar de deelnemers onderling. Zowel de algemene omgang is belangrijk, maar ook willen we geen problemen met drank en drugs; daar zijn we streng op.”
“Onder ‘veilig’ valt ook de vrijheid om zelf te kiezen wanneer je je coming out doet; niemand mag gedwongen worden iets te doen waar hij of zij niet aan toe is. We ondersteunen en verwijzen mensen door in hun eigen ontwikkeling, maar in hun eigen tempo.”
“Ik werk vooral met de biculturele en transgender groepen, mede omdat ik van Zuid-Amerikaanse (Arubaans-Colombiaans) afkomst ben. Voor beide groepen is er buiten de vier grote steden weinig begeleiding; men komt dan helemaal uit Heerenveen of Zeeland. Maar het gaat vooruit: COC Limburg heeft nu ook een biculturele voorzitter.”
“Bij COC Amsterdam heb je als vrijwilliger veel vrijheid: er is niet veel bureaucratie en je kunt snel en zelfstandig aan de slag. Ook dat is empowerment: niet alleen meer voor jezelf kiezen maar ook meer zelfstandig doen; dingen waarvan je eerst dacht dat je ze niet zou kunnen.”
