Rede gehouden door Margriet Veeger op verzoek van het Amsterdams 4 en 5 mei comité gehouden op 4 mei 2022 bij het monument aan de Amstelveenseweg in Amsterdam-Zuid
Dames en heren,
Dit monument herinnert ons aan de slachtoffers die vielen bij de schietincidenten op 6 en 7 mei 1945. Een poging tot ontwapening door de BS vormde de aanleiding voor de vertrekkende Duitsers om gericht te schieten. Op de drempel van de bevrijding van Amsterdam, met de Canadezen in aantocht, toch nog een laatste stuiptrekking van de bezetter, net zoals op de Dam. Ingegeven door een diepgewortelde overtuiging dat de ander er niet toe doet, van een mindere orde is en geen recht van spreken of leven heeft. Laat staan het recht heeft in verzet te komen of alvast de vrijheid te vieren. Deze beelden van onderdrukking en rechteloosheid doemen opnieuw op in Europa. Het toont aan dat vrijheid kwetsbaar is.
Opgroeiend in de jaren 60, in de Bollenstreek, was er genoeg ruimte voor een opvoeding in vrijheid, op veilige afstand van de oorlog. Dankzij mijn ouders, die de gruwelen van de oorlog en het gat dat daarmee in het hart van Mokum was geslagen nooit meer wilden meemaken. Er werd ons een fijne en onbezorgde jeugd gegund. Daarvoor ben ik ze nog steeds dankbaar.
Herinneringen aan de oorlog keerden terug in de vorm van een anti-Duits sentiment dat af en toe de kop opstak en in vaste rituelen: aan tafel zei je niet dat je honger had, maar trek. Want wij wisten niet wat honger was. Je zat op tijd op de bank bij dodenherdenking en de jaarlijkse burenruzie over de heg, die eigenlijk bleek te gaan over wie goed en fout was geweest in de oorlog, ondergingen we gelaten. Sommige verhalen uit die tijd drongen dieper door in de ziel: zoals van mijn oma die in de oorlog steeds moest uitleggen waarom ze geen Jodenster droeg, ze leek er toch zeker op? Of het verhaal van mijn moeder, opgegroeid in de Olympische buurt, niet ver hier vandaan, over hoe in de jaren 30 de sfeer in de stad ineens omsloeg en geesten rijp werden gemaakt voor uitsluiting en degradatie van Joden en zigeuners, Sinti en Roma. Met alle gevolgen van dien.
Dat verhaal over de plotselinge omslag van het maatschappelijk klimaat in de jaren 30, waarin hoon en haat bevolkingsgroepen ten deel viel, is mij bijgebleven. Het is de reden dat ik voorzitter ben geworden van COC Amsterdam. Sinds Jacob Schorer die in de jaren 30 al streed tegen homo-discriminatie, is er anno 2022 veel bereikt op het gebied van homo-emancipatie en geborgd in wetgeving. Mede dankzij twee verzetsstrijders die in 1946 in Amsterdam de Shakespeare club oprichtten en de inzet van vele voorvechters van homorechten die daarna volgden. Maar daarmee zijn we er nog niet.
Ik voel de kentering waarover mijn moeder sprak en zie die in algemene zin bevestigd in een toename van zwart-wit denken en het cancelen van personen omdat ze een andere mening zijn toegedaan. Er is sprake van een toename van verbale intimidatie en geweldsincidenten tegen mensen die geen recht van spreken of bestaan zouden hebben, omdat ze in de liefde een andere keuze maken of zich completer voelen in een ander lijf. Dat geweld wordt steeds grover. De ervaringen in Amsterdam zijn niet anders dan in andere grote steden. Intolerantie heeft weer vaste voet aan de grond gekregen.
Jongere generaties verzetten zich terecht tegen deze tendens. En zij verdienen onze steun. Want er lijkt veel te kunnen en er is veel bevochten, maar als de persoonlijke keuzevrijheid zichtbaar wordt, is de tolerantie vaak nog flinterdun. Je mag het wel zijn, maar moet er openlijk niet te veel mee doen. Overtreed je deze ongeschreven regel, dan kan je een stevige tik krijgen, loop je de kans weggepest te worden of erger. Dat lot treft onze gemeenschap en gemarginaliseerde groepen en kwetsbare personen in het bijzonder. Het is geen nieuws dat altijd de voorpagina haalt, maar veiligheid op straat en in de eigen woon-en leefomgeving is niet voor iedereen gegarandeerd.
Niet rechteloos, maar toch.
Deze ontwikkeling stemt tot nadenken. En heeft terecht de aandacht van lokale bestuurders. Maar het uitspreken van goede intenties en het formuleren van beleid op papier is niet voldoende. Ik roep u op deze dag op niet weg te kijken, het bestaan van deze vormen van uitsluiting en intimidatie te herkennen en te erkennen en naast ons te gaan staan, zodat wij samen, ongeacht achtergrond, leeftijd, geloof, sekse, gender, seksualiteit, werkelijk betekenis kunnen blijven geven aan het samen in vrijheid leven. In een saamhorige en solidaire gemeenschap.
